2024-03-29

Ode aan de leerkracht & schoolvrij

Onderwijs treft ons allemaal. Op verschillende manieren krijgen we allemaal met het onderwijs te maken. Als je in Nederland geboren bent is de kans groot dat je vanaf je vierde jaar naar school bent gegaan, tot in ieder geval je 16e.
Iedereen heeft een andere ervaring opgedaan tijdens zijn schoolloopbaan. Waar de ene er volledig tot bloei kon komen, was het voor de andere een worsteling om doorheen te komen.

De afgelopen decennia is er al heel wat geschreven en gesproken over het onderwijs. Zorgen over teruglopende resultaten, wetenschappelijke onderzoeken van nieuwe methodes of theorieën, geluiden van alternatief onderwijs, stakingen van leerkrachten, noem maar op. Toch lijkt er in de basis niet veel te veranderen.

Is het onderwijs zoals het nu is ingericht, de meest effectieve manier? Zou het anders kunnen? Is er maar één manier waarop onderwijs het beste gegeven kan worden?

De leerkracht
Als je mij vraagt waarom ik heb gekozen om in het onderwijs te werken, vertel ik dat ik hart heb voor de kinderen. Ik wil de kinderen stimuleren en faciliteren om ze volledig te laten ontwikkelen, zodat zij later zelfverzekerd en met de nodige kennis en vaardigheden de maatschappij in kunnen. De meeste collegea die ik heb ontmoet zeggen iets soortgelijks.

Als je kijkt naar de rol die je wilt vervullen als ‘onderwijzer’ in de maatschappij: ‘het overdragen van kennis en vaardigheden waar jij meester in bent’ en dit vergelijkt met de rol die je in de praktijk uitvoert als leerkracht: ‘het geven van instructies uit een handleiding van een methode, het bijhouden van de leerresultaten en het zorgen voor een pedagogisch veilig klimaat in jouw klaslokaal’, zit er best wat fundamentele verschillen in beide rollen.

De wijze waarop ons onderwijs is ingericht laat weinig ruimte voor onderwijzen. Door de druk die van hogerhand opgelegd wordt om resultaten te overhandigen kiezen veel scholen voor het volgen van methodes zodat ze zeker zijn dat ze aan de eisen van de inspectie voldoen.

De school
Wanneer je inzoomt op het inspectiekader zul je merken dat er best veel ruimte is in het inrichten van het onderwijs. Hoe komt het dan dat toch veel scholen (/besturen) kiezen voor de traditionele inrichting van het jaarklassensysteem en het geven van losse lessen?

Scholen lijken in deze vorm meer op ‘prestatie-fabriekjes’ dan op ontmoetingsplekken waar ontwikkeling op cognitief en sociaal-emotioneel vlak centraal staan.

Wat is het doel van de school?
Als je door een willekeurige schoolgids heen bladert zul je lezen dat de school als missie heeft dat alle kinderen zich volledig mogen ontwikkelen in een veilige en leerrijke omgeving.
In de praktijk blijkt dit vaak lastig te realiseren.

Het kind
Niet ieder kind leert op dezelfde manier. Ieder brein is anders bedraad, slaat informatie anders op en haalt het op een andere manier weer boven. Ieder kind komt met een andere achtergrond de school binnen. Er zijn andere normen en waarden, andere interesses, een andere ontwikkelingslijn. Ieder kind is uniek. Niemand in het onderwijs zal dat ontkennen.

Toch worden (op de meeste scholen) kinderen van dezelfde leeftijd in hetzelfde lokaal gestopt, waar ze allemaal op hetzelfde moment dezelfde les moeten maken. Wanneer een kind de les te moeilijk vindt, krijgt het nog een keer extra instructie en nog meer opdrachten om het lesdoel toch te behalen. Ongeacht of het kind daar, gezien te ontwikkeling, aan toe is of niet.
Ook kinderen die cognitief vaardiger zijn dan de klasgenoten krijgen vaak extra werk in de vorm van verrijking. Soms worden ze uit de klas gehaald om met een groepje in een ‘plusklas’ te werken. Een mooi concept, omdat deze kinderen binnen het klaslokaal niet de uitdaging krijgen die ze nodig hebben om hun brein te ontwikkelen. Maar helpen deze beide interventies écht om het kind zich volledig te laten ontwikkelen, zoals in de meeste schoolgidsen staat?

Kan het ook anders?
Schoolvrij. Vrije school.
Wat zou er gebeuren als we het verplichte aspect van het onderwijs weg zouden halen? Dat we van de leerplicht, een leerrecht maken?
Als we kinderen de keuze zouden geven om mee te doen aan workshops, cursussen, lessen die aansluiten bij hun niveau en interessegebied? Wat als we sportscholen, muziekscholen, ateliers, bibliotheken en andere ontmoetingsplekken open zouden stellen voor iedereen die iets wil leren?
Zijn we dan bang dat kinderen niet leren lezen? Of dat ze zich niet socialiseren?

Ik betwijfel het.
Mensen zijn van nature nieuwsgierige wezens. Wij worden geboren met een drang om de wereld om ons heen te doorgronden zodat we ons in de maatschappij, de cultuur waarin we opgroeien, staande weten te houden. We willen allemaal autonoom zijn, onafhankelijk. Die natuurlijke drang die we hebben zal ons helpen om de kennis en vaardigheden te leren die daarbij horen.
Als we kinderen de keuze geven om daarnaast te leren wat hen interesseert, kunnen ze zich écht volledig ontwikkelen.

Dit is mijn utopie. Hoe zit het bij jou? Laten we het met elkaar bespreken zodat we ruimte kunnen creëeren in het perspectief wat we hebben op ontwikkelen en de rol van het onderwijs.